Marwa Arsanios (1978, Washington, DC) is kunstenaar, filmmaker en onderzoeker. Haar werk kan de vorm aannemen van installatie, performance en bewegend beeld. Ze onderzoekt de politieke ontwikkeling van de tweede helft van de twintigste eeuw vanuit een hedendaags perspectief, waarbij ze zich richt op genderverhoudingen, collectivisme, urbanisme en industrialisatie. Haar onderzoekswerk omvat vele disciplines en wordt ingezet in talrijke samenwerkingsprojecten.  

“Who Is Afraid of Ideology? is een doorlopende serie films over vormen van zelforganisatie door vrouwen die zich verzetten tegen uitbuiting en onderdrukking binnen de structuren van patriarchaat, staat en kapitalisme. De vier films die tot nu toe zijn gemaakt, richten zich op het vraagstuk van landverdeling. De films leggen het politieke karakter hiervan bloot en laten de strijd zien om van ‘eigendom van land’ naar ‘gebruikerschap van land’ te komen. De afzonderlijke hoofdstukken zijn gewijd aan initiatieven van vrouwen in het door crises geteisterde Irak, Syrië, Colombia en Libanon die onder andere strijden voor collectief gebruik van land, basisdemocratie en hun eigen veiligheid en recht op zelfbeschikking. In deze contexten speelt het aspect van een alliantie, waarin mensen samenkomen met een gemeenschappelijk doel, een cruciale rol. Het project verkent zo het potentieel voor niet-statelijke politieke actie die gebruikt kan worden om bestaande machtsstructuren te overwinnen.” (tekst door Soren Grommel, 2023)

In de herfst van 2020 startten twee kunstenaars een samenwerking vanuit hun gedeelde wens om de balans te vinden tussen de twee culturen waarin ze zijn opgegroeid. Elma Čavčić, die in de jaren 1990 met haar familie Bosnië ontvluchtte, en Jovana Štulić, die in Nederland werd geboren, 2e generatie Servische gastarbeiders uit eind jaren ‘60. De artistieke samenwerking tussen deze twee bevriende kunstenaars mondde uit in de duotentoonstelling Ljubavni Sudar bij H47 in Leeuwarden in 2022. De titel, vrij vertaald ‘een liefdevolle botsing’, is een indirecte verwijzing naar het uiteenvallen van voormalig Joegoslavië in de jaren negentig, toen de staten Servië en Bosnië tegenover elkaar kwamen te staan. Hoewel de oorlog niet direct een thema is in hun samenwerking, is het een belangrijke knipoog in de ‘botsing’ die de samenwerking tussen wat twee tegenpolen lijken te zijn teweeg heeft gebracht.  

Ljubavni Sudar, of Romancing Collision is ook de titel van het gezamenlijke werk dat hier in Bearing Witness te zien is, waarin we twee meisjes zien die met elkaar verbonden zijn via een telefoonlijn. Het uitgangspunt van dit werk, en hun samenwerking in het algemeen, was een analoge foto van Štulić van twee auto’s die op elkaar botsen. De botsing symboliseert de twee werelden waarin de kunstenaars beiden opgroeiden, maar ook de twee werelden van voormalig Joegoslavië. Het werk werd gemaakt met het doel om nieuwe inzichten te krijgen en elkaar uit te dagen binnen het thema van melancholie en heimwee naar het verleden. 

Residue is een samenwerkingsproject van Anika Schwarzlose en Elena Khurtova, die een kritisch onderzoek uitvoeren naar de bodem van de voormalige wapenfabriek op het Hembrugterrein in Zaandam. Het project verkent gewapende conflicten, militair-industriële productie en de blijvende gevolgen voor mensen en andere levensvormen. De ruimtelijke installatie verweeft beelden, objecten en aarde om het verhaal te vertellen van het Hembrugterrein, de voormalige wapenfabriek Artillerie Inrichtingen in Zaandam. De fabriek, die van 1904 tot 2003 in bedrijf was, speelde een centrale rol in de productie van munitie in Nederland. Ze voedde recente internationale conflicten en onderdrukte antikoloniale onafhankelijkheidsbewegingen in Indonesië. Terwijl het gebied herontwikkeld wordt, blijven er onder de grond resten van geweld achter. De grond zelf wordt een tastbare opslagplaats met sporen van wapen- en munitiefabricage. De blijvende aanwezigheid van deze materialen maakt bodemsanering noodzakelijk – een nauwgezet proces waarbij de aarde wordt verplaatst en behandeld. Deze actie, bedoeld om het gebied te reinigen, staat tegelijkertijd voor het verbergen van een ongemakkelijk verleden.  

De installatie brengt twee archieven samen: de bodem van het Hembrugterrein en een selectie historische objecten en beelden van fabrieksactiviteiten. Met behulp van ‘bodemchromotografie’, waarbij vervuilde grondmonsters als medium worden gebruikt, laten de kunstenaars beelden op grootschalig textiel verschijnen. De grondmonsters gaan een chemische interactie aan met archiefbeelden, waarbij een krachtige botsing van verleden en heden ontstaat. 

De problematische en soms absurde relatie die we hebben met persoonlijke herinneringen, vormen al lange tijd een centraal thema binnen Vika Mitrichenko’s praktijk. De unieke bagage van mensen, plaatsen en omstandigheden, wordt vaak complexer in onze herinnering. Het zet ons soms aan tot het bewust of onbewust fictionaliseren van het verleden, om redenen die zelfs voor onszelf onbekend blijven. Mitrichenko werkt met de problematiek van he geheugen en de herinnering. Dit doet ze door gebruik te maken van familieverhalen en persoonlijke anekdoten. Ze verwerkt deze tot gelaagde verhalen die de complexiteit van subjectieve ervaringen weerspiegelen en tegelijkertijd helpen om een aantal gedeelde culturele eigenaardigheden en bizarre tradities te verkennen. Samen vormen ze een betekenisvol weefsel van een groter en complexer beeld van het huidige sociale, politieke en artistieke milieu.  

Amusing Pictures is een beeldend dagboek, een verslag van een dag uit Mitrichenko’s leven. Het vangt de emoties die ze voelt in haar atelier terwijl ze verre gebeurtenissen, zoals de Russische invasie in Oekraine, ervaart waar ze geen invloed op heeft. Gedurende de dag tekent, schrijft en beeldhouwt Mitrichenko, pauzeert om nieuws uit het oorlogsgebied te lezen, maakt aantekeningen, staart uit het raam en droomt van de overwinning. Haar tegels functioneren als pagina’s van een persoonlijk dagboek. Deze verweeft zij met haar geschreven notities – meestal interne discussies met zichzelf, fragmenten uit nieuwsfeeds en geselecteerde commentaren van sociale media die onze collectieve ervaring vastleggen.

Het werk van Miloš Trakilović draait om de politiek van waarneembaarheid en onderzoekt kwesties van ontbinding, fragmentatie, geheugen en verlies. Momenteel ligt in zijn werk het zwaartepunt op de rol van het kijken in het vormen van betekenis, en hoe macht ontstaat na de digitale omwenteling.  

All but War Is Simulation (2020) is een tweekanaals video-installatie, gebaseerd op een reeks lezingen, die de status van beelden en mediapresentaties van geweld in het digitale tijdperk kritisch onderzoekt. Door theorie, populaire cultuur, poëzie en persoonlijke verhalen te vermengen, behandelt het werk complexe en onderling verbonden thema’s als migratie, militarisering en de alomtegenwoordige invloed van digitale technologie op onze perceptie van de werkelijkheid.  

Het werk benadrukt hoe moderne visuele mechanismen – vooral die gevormd door digitale platforms – diep ingebed blijven in een militaristische logica. Uit het werk klinkt kritiek hoe media ingezet worden als aanvalsstrategie en onthult de bredere maatschappelijke gevolgen, terwijl het werk ook reflecteert op de intieme, persoonlijke effecten van het leven onder dergelijke visuele regimes.  

Door de ingewikkelde verweving van persoonlijke ervaringen met bredere sociaal-politieke contexten biedt All but War Is Simulation een aangrijpend commentaar op de raakvlakken van menselijke ontheemding, het spektakel van geweld en de inhumane gevolgen van een steeds meer gedigitaliseerde wereld. Het werk nodigt kijkers uit om kritisch te onderzoeken hoe ze omgaan met de visuele representaties die de hedendaagse cultuur vormgeven en hoe ze deze internaliseren. 

Aida Šehović gebruikt kunst als middel om collectieve ervaringen te creëren over genezing, rouw en herinnering. In haar werk combineert ze verschillende perspectieven op het gebied van publieke kunst, sociaal geëngageerde kunst, beeldhouwen, tekenen en tijdgebaseerde media. Ze is specifiek geïnteresseerd in de manier waarop de historische herinnering aan genocide, verlies en ontheemding in tijd en plaats wordt vastgelegd. Wie schrijft geschiedenis? Wat is een monument? Hoe herinneren we ons? Moet het volk of de staat de beheerder zijn van ons collectieve geheugen? Terwijl een dominante of centrale cultuur de middelen heeft om groots te zijn en haar verleden te herdenken, heeft de periferie de performance, orale tradities en rituelen. Dit zijn de materialen die ze gebruikt. Haar veelvuldige samenwerking met het publiek is gebaseerd op een wederzijds proces van empathie en zorg.  

De tekeningen die in Bearing Witness te zien zijn, zijn het resultaat van Šehović’s workshop Drawing Towards Home, waarin ze samenwerkt met reizigers en mensen op de vucht die op het moment in Bosnië en Herzegovina en de regio Bihać zijn vanwege de rigide migratiepolitiek en strenge grensregimes van de EU. De tekeningen van de deelnemers zijn pogingen om zich meer verbonden te voelen met thuis, waar en wat dat ook moge zijn.